İcra iflas hukuku bakımından kripto varlıklar pek çok soru işareti barındırmaktadır. Bunun yanında uygulamada sanıldığından daha çok kripto varlık haczine dair problem çıkmaktadır. Özellikle Yerli Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar, bildiğimiz isimle kripto para borsaları, bünyelerinde bulunan hukuk departmanları aracılığıyla uzun süredir sürecin işletilmesine dair çeşitli yorumlar getirmektedir
Öncelikle Haciz mefhumuna ve bu kavramın muhteviyatına dair kısa bir giriş yapmamız konunun anlaşılması için daha sağlıklı olacaktır.
Haciz, borçlunun borcunu ifa etmemesi üzerine alacaklının talebiyle ve hukuken çizilen sınırlar çerçevesinde borçlunun ekonomik kıymeti haiz değerleri üzerinde kamunun görevlendirdiği kurumlarca önceden belirlenmiş prosedürler dahilinde müdahale edilmesidir.
Anlatımı zenginleştirmek adına doktrinden yaygın bir örnekle de haciz kavramını açıklamış olalım:
Kuru, Arslan, Yılmaz; kesinleşmiş bir icra takibinin konusu olan belli bir para alacağının ödenmesini sağlamak için bu yolda talepte bulunan alacaklı lehine, söz konusu alacağı karşılayacak miktar ve değerdeki borçluya ait mal ve haklara icra dairesi tarafından hukuken el konulmasıdır.
Neler hacze konu edilebilir ya da nasıl bir metodolojiyle bir malın haczedilebilirliğini anlarız?
Esasında hukukumuzda genel kural olarak borçlunun malvarlığı kapsamında ekonomik bir değeri haiz her türlü mal, alacaklının alacağı nispetinde haczedilebilir. Bu genel kuraldır. Yani borçlunun malvarlığı değerinin içerisinde olup da haczinin yasaklanmayan her şeyin haczi mümkündür.
Yine doktrinden bir örnekle açıklarsak: Baki Kuru; Kaide olarak, borçlunun mameleki bir kıymeti haiz olan her şeyi borç için hacze konu teşkil edebilir.
Bu açıklamalardan da anlayabileceğimiz üzere bir değerin, ki bu değer bir mal veya hak olabilir, hacze konu teşkil edebilmesi için kanunen sayılmış olması gerekmiyor. Bilakis sayılmamış olması haczedilebileceği anlamına gelmektedir. Zira Türk İcra İflas Hukukunda haczi caiz olmayan mallar tahdidi olarak sayılmıştır yani sınırlı sayıdadır.
Yani kanunda kripto varlıklar düzenlenmemiştir bu sebeple icra iflas hukuku muamelelerine konu edemeyiz demek doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Zira haczi kabil olmayan malların düzenlendiği maddeye bakarsak bu maddenin mefhum-u muhalifinden giderek yorum yaparsak kripto varlıkların haczedilebileceği yorumunu yapmak isabetli olacaktır. Önemle belirtmeliyim ki bu bölümde kripto varlıkların bir değer olarak hacze konu edilebilirliğini tartışıyoruz haciz nasıl yapılacak, alacaklı nasıl tatmin edilecek, tüm bunlar için nasıl bir prosedür takip edilecek bunları ve gereken diğer tüm detayları ilerleyen bölümlerde ayrıntılı olarak incelemiş olacağız.
İcra ve İflas Kanunu Kapsamında Haczedilen ve Haczedilemeyen Mallar:
5 Nisan 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7445 Sayılı kanuna değinerek İcra İflas Kanunundaki son değişiklikler:
+ İcra ve İflas Kanunu madde 79/a uyarınca icra müdürü, konutta haciz yapabilmek için öncelikle icra mahkemesine başvurmalı ve hacze konu olan yerin konut olduğuna ilişkin hâkimden onay almalıdır. İhtiyati haciz durumunda bu onay aranmayacaktır.
+ İcra ve İflas Kanunu madde 82/1-b.3 uyarınca aile bireylerine ait kişisel eşyalar ve ailenin ortak kullanımına yönelik tüm ev eşyaları, haczi caiz olmayan mallar kapsamına alınmıştır.
+ İcra ve İflas Kanunu madde 85/1 uyarınca icra takibine konu alacağı aşan şekilde haciz yapılması yasaklanmıştır.
+ İcra ve İflas Kanunu madde 88/a uyarınca muhafazasına gerek kalmayıp halen yedieminde bulunan mallar re’sen tasfiye edilecektir. İlgili icra dairesi, öncelikle borçluya tebligat çıkarak yediemin ücretini ödediği takdirde malı teslim alabileceğini, aksi takdirde malın tasfiye edileceğini ihtar etmekle yükümlüdür. Eğer borçlu malı yedieminden teslim almazsa, mal üzerinde rehin hakkı sahibi rehinden kaynaklı haklarını kullanmaya davet edebilecek ve bu hak kullanılmadığı takdirde mal açık artırma ile satışa çıkarılacaktır.
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda haczi caiz olmayan mallar madde 80/1 uyarınca:
Aşağıdaki şeyler haczolunamaz:
+ Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar,
+ Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
+ Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri…”
Bunlar haczedilmesi Kanunca yasaklanmış mallardır. Fakat üst bölümde belirtilen 7445 sayılı kanununun 5 Nisan 2023 tarihinden itibaren yürürlüğe girdiğini unutmamalıyız.
Kısmen haczedilebilir mallar ise Kanun’un 83. Maddesi’nde sıralanmıştır;
· Maaşlar,
· Tahsisat ve her nevi ücretler,
· İntifa hakları ve hasılatı,
· İlama müstenit olmayan nafakalar,
· Tekaüt maaşları,
Pek tabii İcra İflas Kanunu dışında diğer özel Kanunlar ile haczedilemeyen mallar da mevcuttur:
· İletişim Kanunu uyarınca telefon numarası,
· Hayvanları Koruma Kanunu madde 5’e göre evcil hayvanlar,
· BDDK malları,
· Belediye Kanunu madde 15 gereğince belediyenin haczedilemeyen malları,
· İlama bağlı nafaka alacağı,
· Teminat mektubu,
· Sosyal Güvenlik Kurumu’nun malları,
· Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu’nun 93. maddesinde emekli aylıkları (bunun istisnası: nafaka alacağı ve prim borçları …)
Tüm anlatılanlar dikkate alındığında fark edilecektir ki kripto varlıklar haczedilebilir ama asıl ilginç olan, şu ana kadar kripto varlıklara dair herhangi bir hukuki tanımlama yapma gayreti içerisine girilmemiş olmasıdır. Yani şunu önemle belirtmeliyiz ki konu kripto varlıkların haczedilebilirliği ise kripto varlıklara hukuki tanımlama yapmamıza şu aşamada ihtiyaç yok. Zira yukarıda kanun maddeleri ile de gerekçelendirmiş olduğumuz sebeplerle aslında aksi görüşlerin zorlama yorum olarak görülmesi muhtemel.
Ezcümle, Kripto Varlıkların haczedilebilirliği tartışmasına olumlu bir yanıt verilmesi gerekmektedir. Bunun için mevzuatımıza yeni düzenlemelerin getirilmesi lüzumu haciz muameleleri bakımından önem arz etmektedir.
