4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işverene, iş akdini derhal fesih imkânı veren haklı nedenler düzenlenmiştir. İş Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenen ve işverene derhal fesih imkânı sağlayan nedenler bakımından herhangi bir tartışma bulunmamaktadır. Bu nedenler; “Sağlık Nedenleri”, “Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Haller”, “Zorlayıcı Nedenler” ve “Tutuklama veya Gözaltı Nedeniyle Devamsızlık” olarak sıralanmıştır. Bu yazımız ile İş Kanunu 25. maddede düzenlenen sebepleri inceleyeceğiz.
1-Sağlık Nedenleri:
İşçinin yaşadığı bir sağlık problemi sebebiyle işine devam edemeyişi İş Kanunu 25. maddede düzenlenmiştir. İlgili maddede sağlık problemleri kusurlu hastalık, kusursuz hastalık ve çalışmayı engelleyen tedavi edilemez hastalık olarak üçe ayrılmıştır.
İş Kanunu’na göre işverenin haklı nedenle fesih yoluna başvurabileceği ilk hal, işçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşantısı neticesinde bir hastalığa yakalanması veya engelli duruma gelmesidir. İşverenin bu sebebe dayanarak fesih yoluna başvurabilmesi için hastalığın, işçinin derli toplu olmayan yaşantısından kaynaklanması gerekmektedir. Ayrıca bu sebeple fesih yoluna başvurulabilmesi için işçinin arka arkaya 3 iş günü veya bir ay içinde 5 iş gününden fazla devamsızlık yapmış olması gerekmektedir.
İşverenin haklı nedenle fesih yoluna başvurabileceği bir sağlık nedeni ise işçiye yüklenemeyen hastalık/sakatlık halleridir. İşveren, işçinin hastalık sebebiyle Kanun’da belirtilen sürelerde devamsızlık yapmış ise iş akdini haklı nedenle feshedebilecektir. Buna göre; gebelik ve doğum halleri dışında, işçi tarafından yapılan devamsızlığın, işçinin o ana kadar süregelen hizmetine karşılık olan fesih bildirim önellerini 6 hafta aşması gereklidir. 6 haftalık sürenin ardından işveren, iş akdini feshedebilecektir. Örneğin, 22 aydır çalışmakta olan bir işçinin hastalık sebebiyle iş akdi feshedilmek istenirse, 6 haftalık önel süresine ek olarak 6 hafta daha beklenmesi gerekmektedir. Yani 22 ay boyunca çalışan işçinin iş akdinin feshedilebilmesi için yapılan devamsızlığın 12 hafta olması gerekmektedir. 12 hafta boyunca hastalık sebebiyle devamsızlık yapan işçinin iş akdi haklı nedenle feshedilebilecektir.
Son olarak ise çalışmayı engelleyen, tedavi edilmesi mümkün olmayan bir hastalık sebebiyle devamsızlık yapan işçinin durumu düzenlenmiştir. Sağlık kuruluşları tarafından işçinin hastalığının tedavi edilemez nitelikte olduğu ve işe devam etmesinde sakınca bulunduğunun saptanmış olması gerekmektedir. Böyle bir durumda işveren, iş akdini feshedebilecektir. Fesih için hastalığın tedavi edilemez olması tek başına yeterli değildir. Aynı zamanda işçinin çalışmasının sakıncalı olduğunun da sağlık kuruluşundan alınan raporda belirtilmiş olması gerekmektedir.
2-Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Haller:
İşçi tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar işverene iş akdini sonlandırma hakkı vermektedir. Söz konusu durumların bazıların Kanun’da belirtilmiş olsa da yalnızca belirtilen sebeplerle sınırlı değildir. Bu haller:
- İşçinin, İşvereni Yanıltması
- İşverenin Başka Bir İşçisine Karşı Cinsel Tacizde Bulunmak
- İşveren veya Ailesinin Onur ve Şerefine Karşı Davranışlar
- İşverene sataşmak
- Alkol veya Uyuşturucu Kullanmak
- Sadakat Borcuna Aykırılık
- Haksız ve İzinsiz Bir Şekilde Devamsızlık Yapmak
- İşyerinde Suç İşlemek
- İşin Güvenliğini Tehlikeye Düşürmek
Yukarıda belirtilen haller ve benzer durumlarda işveren, iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilme hakkına sahip olacaktır.
3-Zorlayıcı Nedenler:
Zorlayıcı neden, önceden öngörülemeyen ve gerçekleştiğinde de iş ilişkisinin gidişatını olumsuz olarak etkileyen her türlü olay ve olgudur. Zorlayıcı nedenler tarafların iradesi ve bilgisi dışında gerçekleşmektedir. Ayrıca somut olarak iş ilişkisinin olağan akışını sekteye uğratması gerekmektedir.
İşçiyi, işyerinde 1 haftadan fazla bir süre boyunca çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir nedenin ortaya çıkması halinde işveren tarafından haklı nedenle fesih yoluna başvurulabilecektir. Ancak belirtmek gerekir ki söz konusu zorlayıcı neden işveren tarafından ortaya çıkmış ise iş akdinin feshi için gerekli koşul sağlanamayacaktır.
4-Tutuklanma veya Gözaltı Nedeniyle Devamsızlık:
İşçinin gözaltına alınması veya tutukluluk sebebiyle işe devam edememesi hallerinde de Kanun düzenleme yapmıştır. Buna göre, işçinin hizmet süresine denk gelen fesih bildirim süresini aşan süre boyunca tutukluluk veya gözaltı sebebiyle devamsızlık yapılmışsa işveren tarafından haklı nedenle fesih yoluna başvurulabilmektedir. Fesih bildirim süresi, işveren ve işçi arasında yapılan sözleşme ile arttırılmışsa arttırılan süreler dikkate alınmalıdır. İşçinin yapılan yargılama sonucunda beraat etmesi ise yapılan feshe engel olmamaktadır.
5-Fesih Süreleri:
İş Kanunu, yalnızca ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hallerde yapılacak fesih için süre öngörmüştür. Buna göre, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı haller sebebiyle iş akdinin feshedilmesi için olayın gerçekleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde kalmak koşuluyla olayın öğrenildiği andan başlayan 6 iş günü içerisinde fesih yapılması gerekmektedir.
