4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işçiye, iş akdini derhal fesih imkânı veren haklı nedenler düzenlenmiştir.  İş Kanunu’nun 24. Maddesinde düzenlenen ve işçiye derhal fesih imkânı sağlayan nedenler bakımından herhangi bir tartışma bulunmamaktadır. Bu nedenler; “Sağlık Nedenleri”, “Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri” ve “Zorlayıcı Nedenler” olarak üçe ayrılmaktadır. Bu yazımız ile İş Kanunu 24. maddede düzenlenen sebepleri inceleyeceğiz.

1-Sağlık Nedenleri:

İşçiye derhal fesih hakkı veren sağlık nedenleri üç tanedir. Bunlardan ilki “yaptığı işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlık ve yaşamı için tehlike arz etmesidir.” şeklinde düzenlenmiştir. Belirtilen durumun gerçekleşmesi için işçinin sözleşme ile üstlendiği işi yapmasının, işçinin sağlık ve yaşamını tehdit etmeli ve bu tehlike o işin niteliğinden kaynaklanmalıdır. İşçi ve işveren arasında sözleşme yapılırken, söz konusu durumun varlığından işçinin bilgisinin olup olmaması önemli değildir. İşçinin söz konusu sebebe dayanarak iş akdini feshedebilmesi için alanında uzman bir hekimden veya tam donanımlı bir hastaneden sağlık raporu alması gerekmektedir. 

Bir diğer sağlık nedeni ise işçi sağlığı ve güvenliği kurulu kararına ve işçinin talebine rağmen iş sağlığı güvenlik önlemlerinin alınmamasıdır. Eğer işçi, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna veya kurul yoksa da işverene başvurarak önlem alınmasını talep etmişse işveren gerekli önlemleri almak zorundadır. İşverenin gerekli önlemleri almaması halinde işçi, sözleşmeyi bağlı olduğu iş yasası hükümlerine göre feshedebilecektir. 

Son olarak “işçinin çalışma arkadaşlarının veya işverenin bulaşıcı yahut bu işçinin işiyle bağdaşmayan bir hastalığa tutulması” şeklinde düzenlenen hüküm uyarınca işçi, iş akdini feshedebilecektir. Söz konusu düzenleme ile hastalanan işçi değil, diğer işçilerin yakalandığı hastalık nedeniyle hasta olmayan işçinin fesih hakkı söz konusudur. 

2-Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Haller:

İşçiye iş akdini derhal fesih olanağı veren nedenlerden en genişi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı haller ve benzerleridir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus feshe sebep olacak davranışların işverende veya işverene yüklenebilecek bir alanda gerçekleşmesidir. İş Kanunu’nda belirtilen haller aşağıda yer almaktadır.

• İşverenin İşçiyi Yanıltması
• İşverenin İşçiye veya Ailesine Sataşması, Suça Özendirmesi, Suç İşlemesi
• İşçinin veya Ailesinin Şeref ve Namusuna Karşı Davranışlarda Bulunması
• İşyerinde Üçüncü Kişilerin Cinsel Tacizine Uğramak
• İşçinin Ücretinin Gereğince Ödenmemesi
• İşçiye Az İş Verilmesi veya İş Koşullarının Uygulanmaması

İş koşullarının uygulanmaması günümüzde iş koşullarında olumsuz değişiklik olarak da adlandırılmaktadır ve işçilerin sıklıkla karşılaşabileceği bir durumdur. İşveren tarafından tek yanlı olarak yapılan önemli ve olumsuz değişiklikler, işçiye derhal fesih hakkı vermektedir. İşçinin derhal fesih hakkını kullanabilmesi için; işçinin iş koşullarında sonradan işverence değişiklik yapılmalı, yapılan değişiklik esaslı olmalı ve işçinin yapılan değişikliklere razı olmaması gerekmektedir. 

3-Zorlayıcı Nedenler:

Zorlayıcı sebep; önceden öngörülemeyen ve gerçekleştiğinde de iş ilişkisinin gidişatını olumsuz olarak etkileyen her türlü olay ve olgudur. Zorlayıcı nedenler tarafların iradesi ve bilgisi dışında gerçekleşmektedir. Ayrıca somut olarak iş ilişkisinin olağan gidişatını sekteye uğratması gerekmektedir. 

İş Kanunu’nda “işçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süreyle işin durmasına yol açan bir zorlayıcı neden ortaya çıkarsa, işçi bu yüzden sözleşmeyi feshedebilir.” şeklinde düzenlenmiştir. Zorlayıcı neden bir haftayı aşmıyorsa ya da bir haftayı aşsa bile işleri durdurmuyorsa işçi bu sebebe dayanarak sözleşmeyi feshedemez.