• İkale Sözleşmesinin Tanımı

İş Kanunu’nda yer almayan ikale kavramı, işçi ile işveren arasında anlaşılarak mevcut iş ilişkisinin sonlandırılması amacıyla imzalanan sözleşmeye verilen isimdir. İkale sözleşmeleri iki taraflı bir sözleşmedir. Yani iş sözleşmesi hangi taraflar arasında kurulmuş ise ikale sözleşmesinin de aynı taraflar arasında imzalanması gerekmektedir. 

İkale sözleşmesinin kurulabilmesi için tarafların karşılıklı olarak geçerli iş akdinin sonlandırılacağını kabul etmiş olması gerekmektedir. İş sözleşmelerinin, tarafların anlaşması ile yani ikale sözleşmesi ile sona erdirilmesi halinde işçi aleyhine bazı olumsuz sonuçlar doğabilecektir. Bu sebeple, ikale sözleşmelerinin geçerliliği için bazı şartları bulunmaktadır. 

• İkale Sözleşmelerinin Şartları

Türk Borçlar Kanunu kapsamında sözleşmelerin genel geçerlilik şartları ve aranan koşullar ikale sözleşmeleri için de geçerli olacaktır. İşveren, ikale sözleşmesi kurulurken dürüstlük ilkelerine uygun olarak hareket etmelidir. İkale sözleşmesi imzalanacak işçinin yeteri kadar bilgilendirilmesi ve aydınlatılması gerekmektedir. İşveren ile işçinin, ikale sözleşmesinin esaslı unsurlarında anlaşmış olması gerekmektedir. İşverenin, ikale sözleşmesi imzalanacak işçiyi yanıltması ve ikale sözleşmesi ile işçiye karşı haksız bir avantaj elde etmesi ikale sözleşmesini geçersiz kılabilecektir. 

İkale sözleşmesinin geçerli olabilmesi için bir diğer önemli unsur işçinin makul yararının bulunmasıdır. Uygulamada işçinin ikale sözleşmesini tehdit ve baskı yolu ile imzaladığını ispat etmesi oldukça zordur. Bu sebeple işveren ile işçi arasında imzalanan ikale sözleşmesinde işçinin makul yararı aranmaktadır. İkale sözleşmesinin geçerliliği incelenirken, işçinin ikale sözleşmesi sonucu uğrayabileceği maddi zararın karşılanmış olması gerekmektedir.

İkale sözleşmelerinin geçersiz olmasında en önemli etkenlerden biri irade fesadı halleridir. Eğer işçi irade fesadı halini kesin olarak kanıtlayabilirse, işveren ile imzalanan ikale sözleşmesi geçersiz olacaktır. Muvazaa, hile, hata, tehdit veya baskı ile imzalatılan ikale sözleşmeleri uygulamada sıklıkla görülebilmektedir. Özellikle tehdit ve baskı ile imzalatılmış ikale sözleşmeleri, işçilerin sahip olduğu hakların kullanılmasını engellemektedir. Uzun süren yargı süreci ve hak edilmiş işçilik alacaklarının alınamayacağı korkusu ile işçiler ikale sözleşmesi imzalama yoluna gidebilmektedirler. Yine uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir diğer durum ise işveren tarafından sunulan ikale sözleşmesinin imzalanmaması halinde işçinin bir başka işe girmesinin engellenebileceği düşüncesidir. İşçi, böyle bir durumda yeni bir iş bulamayacağını düşünerek ikale sözleşmesini imzalamaktadır. Bu durumda işçinin tehdit ve korkutma ile ikale sözleşmesini imzaladığını ispatlaması halinde sözleşme geçersiz olacaktır.

• İkale Sözleşmesinin Sonuçları

İkale sözleşmesi ile işveren ve işçi arasındaki iş akdi karşılıklı anlaşılarak sona erer.

İşveren ile işçi arasında imzalanan ikale sözleşmesinin en önemli sonucu iş sözleşmesinin feshedilmesi sebebiyle ortaya çıkabilecek sonuçların ikale sözleşmesi ile fesih halinde gündeme gelemeyeceğidir. 

İkale sözleşmesi ile iş akdini sonlandıran işçinin işe iade davası açması veya kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi alacak kalemlerini işverenden talep etmesi mümkün değildir. Ayrıca ikale sözleşmesi ile iş akdini sonlandıran işçi, iş güvencesi hükümlerinden ve işsizlik sigortasından faydalanamaz.

Sonuç olarak ikale sözleşmesi ile işveren ve işçi karşılıklı anlaşarak iş akdinin sonlandırılmasını sağlayabilirler. İkale sözleşmesinin sonuçları işçi bakımından olumsuz sonuçlar doğurabileceği için geçerli bir ikale sözleşmesi belirli şartlara bağlıdır. İşveren ve işçinin karşılıklı iradesi ile hazırlanmış, işçinin makul yararı bulunan ve irade fesadı hallerinin olmadığı ikale sözleşmeleri geçerli kabul edilecektir ve iş akdi karşılıklı anlaşılarak feshedilecektir.